افسانه ی تلخ غلاف کردن قلم / از خرد ورزی فردوسی  تا نبوغ شکسپیر و گوته... 

شوشان - محمد شریفی :

در روزگاران دور و نه چندان دور، سرنوشت ملت‌ها با برق شمشیر، سُم اسب‌های تیزپا و دلاوری پهلوانان رقم می‌خورد. فردوسی بزرگ در شاهنامه، خرد و اندیشه را ستون‌های حماسه خویش ساخت و با قلم خویش، شور و شجاعت را جاودانه کرد. نبردهای ایران و یونان، ایران و روم، و سپس یورش جهان‌گشایانی چون چنگیزخان، تیمور لنگ و هولاکو، زمین را از خون رنگین ساخت و شهرها را به تلی از خاک بدل کرد. در اروپا، سلطه کلیسا و خرافه قرون وسطی را به عصر سیاهی مبدل ساخت؛ اما در همان دل تاریکی، بذر دگرگونی جوانه زد: رنسانس، جنبش پروتستانی، اومانیسم و انقلاب صنعتی، جهان را به سوی خرد، دانش و روشنایی راند.

کم‌کم شمشیرها در غلاف آرام گرفتند و جای خود را به قلم سپردند؛ قلمی که باید پرچم‌دار حقیقت و وجدان می‌بود. دانته آلیگیری با «کمدی الهی»، میگل د سروانتس با «دن کیشوت» جان تازه‌ای به ادبیات دمیدند، و اندیشه ژرف فرانسیس بیکن و ولتیر، سنگ‌بنای عقلانیت نو را نهادند.

«ولتیر»نام مستعار فرانسوا ماری آروه فیلسوف و نویسنده بزرگ فرانسوی قرن هجدهم، روشنفکری است که با طنز تند و انتقادی خود علیه کلیسا، خرافات و ساختارهای سیاسی، ذهن اروپا را بیدار کرد. آثار او، به‌ویژه «فلسفهٔ تاریخ»، گواهی است بر قدرت جادویی قلم و نقش آن در روشن‌گری افکار و بیداری وجدان‌ها.

از نبوغ گوته و تخیل بی‌مرز ویلیام شکسپیر تا صلابت قلم لرد بایرون، ویکتور هوگو، چارلز دیکنز، فئودور داستایوفسکی و لئو تولستوی، قرن‌ها ادبیات، پناهگاه حقیقت و آئینه‌ای از وجدان بیدار بشر بود.
هنوز که هنوز است این آثار که همچنان بوی تازگی و صفا و صداقت می دهند ، تجدید چاپ می شوند۔
اما افسوس که قلم نیز گاهی اسیر روزگار شد و گرفتار سرنوشت شمشیر. بدل شد به ابزاری برای معامله، توجیه و تزویر. پروپاگانداهای تبلیغاتی، فریب و انحراف افکار عمومی، و ظهور لشکرهای سایبری در جهان، به‌ویژه در بسیاری از سرزمین‌های جهان سوم، سبب شده است که بسیاری از اهل قلم صادق خاموش شوند یا دریابند که واژه‌ها در گردباد تحریف و غوغای زر و زور، به مقصد نمی‌رسند. میدان، جولانگاه قلم‌به‌مزدانی است که با جوهر دروغ، پرچم منفعت بر سینه کاغذ می‌نشانند.

غلاف کردن قلم، اعترافی تلخ است به خالی شدن عرصه حقیقت از اهل خرد و سپردن آن به دست بی‌خردان. کتاب از سبد خانواده‌ها حذف شده، چاپ آثار ارزشمند محدود است و در مقابل، بازار بی‌پایان کتاب‌های آشپزی، رژیم غذایی و جزوات کنکور رونق دارد. این‌ها نه تنها نشانه‌های امید نیستند، که هشدارهایی آشکار از فرو رفتن جامعه در گرداب سطحی‌نگری و فریب‌اند.

در چنین روزگاری، یادمان باشد که قلم، همچون شمشیر، تنها وقتی حقیقت را بر می‌تابد، ارزشمند است که دست خردمندان و دل‌های بیدار باشد.
این روزها خیلی دلم گرفته است ....

۹ شهریور ۱۴۰۴، اهواز